Spor Sakatlıkları ve Tedavi Yolları 

Sportif aktiviteler sırasında oluÅŸan travmalar, genelde iskelet sisteminde, kemik, yumuÅŸak doku ve iç organları içermektedir. Bunlar, direkt veya endirekt mekanizmalarla meydana gelmekte ve deÄŸiÅŸik sporlarda deÄŸiÅŸik ÅŸekillerde kendisini göstermektedir.

Sportif hayatta, cinsiyet, antropolojik oluÅŸum ve yaÅŸ gurubu önemli özellikler taşımaktadır. "Kadın, erkek", "çocukluk çağı, orta ve ileri yaÅŸ" guruplarında uygulanan spor çeÅŸitleri farklılıklar göstermekte ve bu nedenle deÄŸiÅŸik yaralanma ÅŸekilleriyle ortaya çıkmaktadır.

Özürlülerde Spor Yaralanmaları

Bu arada özürlülerde "spor" önemli bir uygulama alanı bulmuÅŸ olup farklı travma ÅŸekilleriyle karşımıza çıkmaktadır. Her branÅŸta olimpik yarışlar olduÄŸu gibi, özürlüler olimpiyatlarıda spor travmatolojisindeki geliÅŸmelere önemli katkılarda bulunmaktadır.

Müsabaka sporları ve zevk için yapılan sporlar arasında dikkatin yönlendirilmesi bakımından önemli farklar vardır.Müsabakalar sırasında oluÅŸan hırs birikimi travmanın enerjisiyle doÄŸru orantıdadır. Bu sırada meydana gelen yaralanmalar genelde dikkatin kontrol dışı kalmasından oluÅŸmaktadır.

Sporcuların eÄŸitimlerinde otokontrol ve konsantrasyon prensiplerinin iyi bir ÅŸekilde anlatılmasının önemi çok büyüktür.

Sporcu saÄŸlığında, koruyucu hekimlik ve tedavi edici gurup farklı düzeylerde, ancak birbirleriyle baÄŸlantılı olarak görev yapmak zorundadır.

Spor travmatolojisi, bu konumda multidisipliner çalışarak, sportif hareket sırasında oluÅŸan yaralanmanın tedavisinde hangi disiplinin konuya hakim olacağını belirlemek görevini üstlenmiÅŸtir.

Amerika BirleÅŸik Devletlerinde bu konu "American Board of Medical Specialties" (ABMS) ÅŸemsiyesi altında deÄŸerlendirilmektedir. ABMS, 39 ihtisas dalını ve 72 ihtisas alt gurubunu kontrol etmekte ve kredilendirmektedir. Spor travmatolojisi, ABD'de "American Orthopedic Society for Sports Medicine" içinde yer almakta, uluslararası kurs ve kongreler düzenleyerek eÄŸitime ve araÅŸtırmaya devam etmektedir.

Avrupa'da ise, 1993 yılında kurulan "European Federation of Orthopaedic National Association for Sports Traumatology" (E.F.O.S.T) gurubu konuya farklı bir yönden bakarak, tüm ulusal düzeydeki Spor Travmatolojisi derneklerini birleÅŸtirmek amacını gütmüÅŸ ve ulusal ortopedi derneklerine baÄŸlı olan çalışma sistemini ortaya koymuÅŸtur.

Türkiye, Avusturya, Almanya, Ä°sviçre, Fransa, Ä°ngiltere, Ä°talya, Ä°spanya,Portekiz, Ä°sveç, Belçika, Bulgaristan, Yunanistan, Polonya ile birlikte bu federasyonda 1994 yılından beri ulusal ortopedi derneÄŸimizin bir ÅŸubesi olan "Ortopedide Spor Travmatolojisi Gurubu" adı altında aktif üye konumunda yer almaktadır.

Türkiye, EFOST’ta Mayıs 1998’den itibaren; “Vice-President”, Haziran 2001 yılından itibaren ise iki yıl süreyle “President” görevine seçimle getirilmiÅŸtir. Bu karar EFOST yönetim kurulunun Ocak 1998 de Heidelberg’te yapmış olduÄŸu toplantı sonucunda oy birliÄŸiyle alınmış ve ülkemizi Türkiye Spor Travmatoloji DerneÄŸi BaÅŸkanı Dr.M.N.Doral temsil etmiÅŸtir. EFOST’ta baÅŸkanlık görevini üstlenen Prof.Dr.Mahmut Nedim Doral’ın ayrıca Dünya Spor Yaralanmaları ve Artroskopi DerneÄŸi (ISAKOS) yönetim kurulu üyeliÄŸine seçilmiÅŸ olması ülkemiz adına memnuniyet verici ikinci bir olay olarak izlenmektedir.

Türkiye Spor Yaralanmaları Artroskopi ve Diz Cerrahisi DerneÄŸi 1987 yılından beri çalışmalarını, ESKA (European Society of Knee Surgery and Arthroscopy 1981-82) ile paralel götürmeye baÅŸlamış, daha sonra 1992 yılında bu dernek ESSKA (European Society of Sports Traumatology Knee Surgery and Arthroscopy) adını almış ve halen çalışmalarına bu isim altında devam etmektedir. Dr.V.Lök ve Dr.A.Sebik ülkemizi ESSKA’da temsil etmektedirler.

Dr.M.L.Baydar, Dr.H. Pınar, Dr.Ö.A.Atay ise ESSKA’nın 1997 yılı “Travelling Fellows” ödülünü almaya hak kazanmışlardır.

Kontak Sporları Yaralanmaları

Epidemiyolojik ve sosyo-ekonomik yönden, sportif aktivite sırasında görülen yumuÅŸak doku yaralanmaları daha çok kontak sporları içermektedir. ÖrneÄŸin, Avusturalya'dan yapılan yayınlarda "whiplash injuries" önemli bir referans unsuru olmaktadır, haliyle bu tür yaralanmaların sportif aktivite ÅŸekli ve düzeyiyle ilgili olduÄŸu kolayalıkla görülmektedir.Ä°ngiltere'den yapılan çalışmalarda, tenisçi dirseÄŸinin spor travmatolojisinde tüm populasyonun % 1-3 ünü teÅŸkil ettiÄŸini ve bu oranın genelde 40-60 yaÅŸlar arasında görüldüÄŸü dikkat çekmektedir. Tenisçi dirseÄŸi nedenleri arasında, yaklaşık 30a yakın literatür bulgusu vardır. Aktif tenis oynayanların %40-50sinde bu problem görülmekte, ancak dikkat çeken önemli nokta: profesyonel tenisçilerde bu oran % 5 oranına kadar düÅŸmektedir.Spor travmatolojisinde eÄŸitim, koruyucu ve tedavi hekimliÄŸin bir parçası olarak kendini belli etmektedir. Hangi tür spor, hangi ülkede daha çok uygulanıyorsa, konunun araÅŸtırma, geliÅŸtirme, koruyucu ve tedavi edici yönleri o yönde ilerlemekte ve uluslararası platformda kaynakça teÅŸkil etmektedir.

Yumuşak Doku Yaralanmaları

Genelde yumuÅŸak doku yaralanmalarındaki önemli faktörler ÅŸematik olarak aÅŸağıda belirtilmiÅŸtir:

Sportif aktivite sırasında oluÅŸan travma, iyileÅŸme ile sonuçlanabilir, ancak bunun tam tersi, yaralanma sonrası hareket kaybı daha sonra fonksiyon yetmezliÄŸi, iyileÅŸmede gecikme, spora zamanından erken dönüÅŸ ve sakatlıkların devamı ve spor hayatının sonlanması gibi durumlar her sporcunun korkulu rüyasıdır.

Sportif travmaya maruz kalan dokular şu şekilde sıralanmaktadır:

Bağlar % 38.4, Kas dokusu % 13.8, Tendonlar % 18.9, Kıkırdak doku % 6.8, Kemik doku % 7.2, Bursalar % 6.5 ve diğerleri %8.3

Sportif travmaya maruz kalan bölgeler

Diz eklemi % 32.9, Ayak bileÄŸi % 16.3, Kalça ve Kasık bölgesi % 6.0, Omuz eklemi % 6.1, Ayak % 4.7, Uyluk bölgesi % 4.8, Vertebra % 4.85, Dirsek eklemi % 3.9, El bileÄŸi-el % 3.2, DiÄŸerleri % 10.4....

ÖrneÄŸin, Almanya'da, spor travmatolojisi konusunda rugby en önemli yeri almakta, onu basketbol (9.2), voleybol (3.1), squash (2.9), buz "hockey'i" (1.9), judo-karate (1.7), futbol (1.5), daÄŸ kayağı (1.2) ve atletizm (1.1) izlemektedir.

Konuya sosyo-ekonomik yönden baktığımızda; dünyada, spor yaralanmalarının tedavisindeki harcama alanları, sistem ve organizasyonla ilgili olarak belirlen-mekte ve istatistiksel verilere göre her yıl yeni stratejiler oluÅŸturulmaktadır.

Ä°sviçre'de, 1990-1993 yılları arasında yapılan bir araÅŸtırmada spor yaralanmaları trafik kazalarından üç kez, daha çok görülmekte olduÄŸu yayınlanmıştır.

Bu konuda yapılan harcamaların her yıl arttığını düÅŸünecek olursak, alınması lazım gelen önlemler kısa sürede belirlenmeli, standardize edilmeli ve dünyada ortak bir ÅŸekilde uygulanmalıdır.

Bu konuya paralel olarak, hukuki çalışmalar ve yaptırımlar ayrı bir araştırma çerçevesi içinde gelişmeler kaydetmektedir.

Ülkemizde, konunun bilimsel olarak araÅŸtırılması ve bir bilim dalı olarak ileriye yönelik geliÅŸtirme olanaklarının saÄŸlanması gerekmektedir. Burada, üniversite ve derneklere önemli görevler düÅŸmektedir.

Bu spektrum çerçevesinde spor travmatolojisi "Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı" bünyesinde bir alt gurup olarak iÅŸlev görmekte ve Spor HekimliÄŸi Genel Cerrahi, İç Hastalıkları, Pediatri, Fizik Tedavi, Fizyoterapi, Aile HekimliÄŸi guruplarıyla baÄŸlantılı olarak çalışmaktadır.

GeçtiÄŸimiz aylarda Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi bünyesinde Spor HekimliÄŸi Anabilim Dalı kurulmuÅŸ olup Cerrahi Bilimler’e baÄŸlı olarak Kentucky Üniversitesi Tıp Fakültesi ile ortak çalışmaların hazırlıklarına baÅŸlanmıştır.